EnglishDeutsch strona główna cmentarze Ratując pamięć stan 1925 bukowiec wykaz cmentarzy bibliografia linki kontakt z autorem

Zróżnicowanie roślinności w obrębie porzuconych cmentarzy ewangelickich na terenie gminy Ryn (wybrany fragment)

Kulturowe, symboliczne i dekoracyjne znaczenie roślin cmentarnych

Roślinność występująca na cmentarzach podkreśla ich układ przestrzenny, jak również stanowi bezpośrednie otoczenie nagrobków. Rośliny sadzone na cmentarzach miały znaczenie symboliczne, często związane z wierzeniami ludowymi. Z czasem zaczęto odchodzić od samej symboliki sadzonych roślin i bardziej zwracać uwagę na walory dekoracyjne (Żurkowska, 2000). Niewątpliwe jednak zwyczaj sadzenia charakterystycznych dla cmentarzy roślin wziął początek w wierzeniach i związanej z nimi symbolice. Jedną z najczęściej spotykanych roślin cmentarnych jest barwinek pospolity (Vinca minor), który uważany był niegdyś za symbol przyjaźni, wierności oraz nieśmiertelności i samego raju. Filetowe kwiaty symbolizowały pośmiertne wyzwolenie duszy (Żurkowska, 2008). Na wszystkich badanych cmentarzach płaty z barwinkiem pospolitym stanowią znaczy udział, pokrywając przestrzenie między grobami, jak też w większości przypadków całe nagrobki w formie kopców ziemnych. Roślinną wedle dawnej symboliki wskazującą na przyszłe zbawienie jest orlik pospolity (Aquilegia vulgaris), natomiast często sadzony goździk brodaty (Dianthus barbatus) miał symbolizować gwoździe ukrzyżowania (Żurkowska, 2008). Na badanych cmentarzach orlik pospolity oraz goździk brodaty występują w najbliższym otoczeniu i bezpośrednio na nagrobkach. Spośród drzew, którym przypisywano pewną symbolikę, na cmentarzach najczęściej sadzono dęba szypułkowego (Quercus robur), który jest symbolem nieśmiertelności oraz lipy, które stanowią święte drzewo Sądu Ostatecznego oraz świadectwo męczeńskiej śmierci (Żurkowska, 2008). Drzewa sadzono w określonym układzie przestrzennym, bezpośrednio przy grobach lub w ciągu alei. Z gatunków obcych na uwagę zasługują żywotnik zachodni oraz żywotnik wschodni, które stosowane były bezpośrednio przy grobach, ze względu na wysokie walory dekoracyjne, dla upamiętnienia zmarłych. Gatunki te dobrze zaaklimatyzowały się do zastanych warunków. Istotne znaczenie estetyczne i krajobrazowe na analizowanych cmentarzach mają dekoracyjne gatunki obce jak: śnieguliczka biała i lilak pospolity. Lilak występu je przede wszystkim na cmentarzach śródpolnych, o otwartym krajobrazie, gdzie ma dobre warunki świetlne. Pierwotnie sadzony w charakterze naturalnego żywopłotu, po zaprzestaniu użytkowania cmentarza niekontrolowanie się rozprzestrzenił. W cmentarzach Mioduńskie, Słabowo, Stara Rudówka, Szymonka rozmnażający się wegetatywnie lilak zajmuje 70% powierzchni i kolonizuje coraz większy teren. Zwarte płaty lilaka hamując dopływ światła pod jego okapem oraz dopływ nasion, nie stwarzają odpowiednich warunków siedliskowy dla kiełkowania. Tworzą się w ten sposób jednogatunkowe zbiorowiska. Przyczynia się to do zubożenia florystycznego na tych obiektach. Na cmentarzach leśnych mimo silnego zacienienia występuje śnieguliczka biała w formie zwartych płatów, wykazując wysoką żywotność, która sugeruje, że odporna jest na zacienienie. Wprowadzona została podobnie jak lilak, jako naturalny żywopłot.

Praca naukowa finansowana ze środków na naukę w latach 2010 - 2013 jako projekt badawczy Narodowego Centrum Nauki nr N N305 017040. Badania wykonywano także w ramach projektu UPGOW z Europejskiego Funduszu Społecznego na lata 2011 - 2012 finansowanego przez Unię Europejską.
Autorzy: Leszek MAJGIER, Oimahmad RAHMONOV
Uniwersytet Śląski, Wydział Nauk o Ziemi, Sosnowiec, Polska




Tomasz Szwagrzakkontakt