EnglishDeutsch strona główna cmentarze Ratując pamięć stan 1925 bukowiec wykaz cmentarzy bibliografia linki kontakt z autorem


Recenzja książki Sławoja Tanasia „Przestrzeń turystyczna cmentarzy. Wstęp do tanatoturystyki”

Przestrzeń turystyczna cmentarzy. Wstęp do tanatoturystyki Sławoj Tanaś. Wydawnictwo UŁ– Łódź 2008

„Przestrzeń turystyczna cmentarzy. Wstęp do tanatoturystyki”. Sławoj Tanaś. Wydawnictwo UŁ– Łódź 2008

Osobom związanym z tematyką cmentarzy proponuję dziś książkę napisaną w odległym już roku 2008 przez Sławoja Tanasia, obecnego Prodziekana Wydziału Nauk Geograficznych na UŁ. Sięgnęłam po nią z ciekawością, ale i niepewnością. Do niedawna wydawało mi się, że geografia nie interesuje się tematem mi bliskim, czyli cmentarzami. Pani Anna Wiercińska swoją pracą magisterską „Cmentarze protestanckie w krajobrazie kulturowym Łodzi” zmieniła jednak moje pojmowanie obszaru zainteresowań tej nauki. Mimo to tytuł „Przestrzeń turystyczna cmentarzy” wydał mi się zaskakujący. Bo jak połączyć turystykę z cmentarzem? Geografia potrafi.

Sławoj Tanaś zajął się problemem badawczym, który sformułował jako „zidentyfikowanie i opisanie procesu poszerzenia przestrzeni turystycznej o nowe przestrzenie, uważane dotychczas za nieturystyczne”. Założył, że cmentarz pełni różne funkcje, bo pierwotne z czasem ulegają poszerzeniu. Z upływem czasu miejsce grzebalne zaczyna pełnić funkcję archiwum społeczności lokalnej, muzeum a nawet parku.

Rozdział zatytułowany „Śmierć w kulturze Zachodu” jest pasjonującą podróżą przez wieki, pokazującą w błyskotliwy i skondensowany sposób zmiany, jakim podlegało pojmowanie śmierci. Czytelnik za zdumieniem odkrywa, jak niedawną, w gruncie rzeczy, sprawą było powstanie cmentarzy w takiej formie, w jakiej znamy je obecnie. Jak ściśle związane one były ze zmieniającymi się doktrynami religijnymi. Jak różne od dzisiejszego było rozumienie powinności żywych wobec zmarłych. Przełomem w organizowaniu przestrzeni cmentarnej w Europie było założenie cmentarza Pere Lachaise w 1804 roku. O tym, co było wcześniej poczytacie w polecanej książce.

Rozdziały „Cmentarz w przestrzeni geograficznej” oraz „Przestrzeń sepulkralna jako przestrzeń historyczno – krajoznawcza” usuwają ostatecznie wątpliwości co do związku pomiędzy geografią a cmentarzem. Co prawda dopiero w latach 60. XX wieku geografowie zajęli się tym tematem, ale zrobili to w bardzo szerokim zakresie: od badania morfologii cmentarzy po badania znaczenia cmentarza w przestrzeni miejskiej, społeczno-kulturowej czy wreszcie – turystycznej. I jeśli do tej pory czytelnik nie zachwycił się lekturą (w co wątpię!), to teraz musi odkryć, jak ważną pozycją dla ratujących pamięć jest ta książka. S. Tanaś daje nam do ręki gotowe argumenty do dyskusji z lokalnymi władzami. Pokazuje, jak podnieść atrakcyjność miejscowości lub całego regionu, poprzez włączenie posiadanych cmentarzy do ich promocji. Mówi o znaczeniu poznawczym, kulturowym i rekreacyjnym tych magicznych miejsc, które skryły się na długie lata w ludzkiej niepamięci. Opowiada o tym, jak rozwinąć turystykę sentymentalną, która działa jak swoiste perpetuum mobile: osoby, które odnajdują miejsca pochówku swoich przodków zaczynają czuć potrzebę opiekowania się ich grobami. Powoduje to kolejne wizyty. Taka potrzeba odwiedzania historycznych cmentarzy może być wykreowana przez działania promocyjne podejmowane przez środowiska lokalne. Tanaś podkreśla również, że „zabytek to nie tylko atrakcja turystyczna; to również ważne ogniwo w cyklu edukacyjnym młodzieży i dziedzictwo kultury materialnej”. I jako taki „cmentarz ma wybitne znaczenie dla zachowania i przekazania następnym pokoleniom świadectwa historii”. Nie można również nie doceniać wartości artystycznej zgromadzonych na starych nekropoliach grobowców, pomników, rzeźb czy piękna roślinności – są one swoistym muzeum w przestrzeni.

W kolejnych rozdziałach autor omawia swoje badania, prowadzone na cmentarzach w Polsce i poza nią. Opowiada o przestrzeni sepulkralnej Polski, dokonuje klasyfikacji cmentarzy, oraz omawia przestrzeń sepulkralną jako przestrzeń zainteresowań turysty. Pokazuje jak szeroką dziedziną nauki jest geografia. I jakim wsparciem może być dla „grobersów”. Więc sięgnijcie po tę książkę jak najszybciej!

Tekst: Hanna Szurczak




Tomasz Szwagrzakkontakt