Recenzja książki „Cmentarze to życie”
„Cmentarze to życie”, red. Hanna Świerszczakowska, Tom pokonferencyjny
Wypada słów kilka powiedzieć na temat tomu pokonferencyjnego „Cmentarz to życie”. Publikacja wydana staraniem Towarzystwa Przyjaciół Miasta Dąbie, które we wrześniu 2022 było organizatorem konferencji w Dąbiu nad Nerem. Konferencja ta, wraz z wcześniejszą, która odbyła się we wrześniu 2020 roku, była elementem obchodów 600-lecia lokacji miejskiej Dąbia.
Teksty, które znajdują się w publikacji, przygotowały osoby biorąc udział w konferencji, lecz nie są one zapisem ich wystąpień. Myślę więc, że po książeczkę sięgną z równym zainteresowaniem czytelnicy, którzy byli na spotkaniu, jak i ci, którzy na żywo prelegentów nie słyszeli.
Teksty podzieliłam na dwie grupy: te, które dotyczą miejsc i te, które dotyczą ludzi. Osobiście, choć bardzo cenię wspomnienia, za najbardziej istotny uważam tekst autorstwa Urszuli Karolczak. Jest on bowiem dokumentacją 41 nieczynnych cmentarzy wyznaniowych, znajdujących się na terenie powiatu kolskiego. Karolczak, jako autorka bloga Wiosna/lato/jesień/zima z cmentarzami od wielu lat dokumentuje cmentarze i praca ta jest równie istotna, jak jej zaangażowanie, wraz ze Stowarzyszeniem FRYDHOF, którego jest członkinią, w ratowanie znikających cmentarzy.
Bardzo ciekawy, dla mnie zwłaszcza dzięki łódzkim wątkom, jest artykuł autorstwa księdza Waldemara Wunsza. który przedstawił sylwetki ośmiu pastorów (wszystkich, których miało Dąbie). Sylwetki zaledwie naszkicowane, ale pokazujące duchownych jako postacie ważne w życiu społeczności miasta.
Z pewnością duże zainteresowanie mogą wzbudzić artykuły dotyczący mariawitów. Jest ich w omawianej pozycji trzy, a autorami są kapłani tego wyznania, Bartłomiej Maria Wojciech Brzeziński i Mateusz Maria Felicjan Szymkiewicz, oraz mariawita Łukasz Płuciennik. Dobrze jest też zapoznać się z tekstem Violetty Wiernickiej, piszącej o prawosławnych mieszkańcach Koła i okolic przed I wojną światową.
Do tych opowieści dołączają artykuły, prezentujące indywidualne losy mieszkańców Dąbia. Mamy opowieść o nauczycielce, Zenobii Piko – Olińskiej autorstwa Aleksandry Lewińskiej, jest historia Arona Izraela Zygmunta Landau, ostatniego ocalałego z Holokaustu, którą opisał Piotr Wąsowicz, są opowiedziane przez Hannę Świerszczakowską losy żydowskiej rodziny Brysz. Zdzisławowi Lorkowi zawdzięczamy przybliżenie sylwetki Teodora Szulca, pedagoga i kantora, zaś Damianowi Kruczkowskiemu naszkicowanie sylwetek zwykłych/niezwykłych mieszkańców Dąbia: księdza generała brygady Ryszarda Paszko, malarza Friedricha Kunitzera oraz Emilii Tekli Pomagajew z domu Modl.
Na koniec omówienia tomu „Cmentarze to życie” świadomie pozostawiłam tekst Adama Grabowskiego. Jest to relacja z prac Towarzystwa Przyjaciół Miasta Dąbia, powstałego w lipcu 2002 roku, które przyjęło za swój program hasło „ocalić od zapomnienia”. Proszę przyjrzeć się tym wysiłkom, by uznać je za kierunek, w którym warto podążać.
Hanna Szurczak, październik 2023
